We celebrate Param Pujya Bhaishree's divinity through the wonder of his virtues. Each month a different writer has captured the inspirations drawn from Bhaishree's life that shed light on these beautiful virtues and help us recognise his inner being.
This month we explore Param Pujya Bhaishree's virtues of Compassion.
Compassion
‘Compassion’ is a superior, ‘universal love’ sentiment that has at its core this abiding desire: 'May all souls of the universe also enjoy eternal spiritual bliss that I am enjoying.' One's heart just cannot feel such compassion without first feeling selfless love that is free of craving.
In other words, compassion is to mirror one's self in others and to experience another person's sufferings as strongly as one's own. Compassion leads to the development of other virtues like equanimity, tolerance, patience and selflessness. It spurs selfless efforts to uplift the downtrodden.
The fountain of compassion, that is so vast that it can engulf the entire universe, leads deserving and eager souls to self-realization and, ultimately, all the way to liberation.
Profound equanimity is the ultimate fruit of compassion - the idea that one’s soul is indeed identical to that of others is the seed of this tree of compassion.
It is important to develop the spiritual perspective that one’s true self is indeed God-like (like Siddha Bhagwan). Keeping this undaunted faith helps build one's conviction and in developing equanimity, an all-encompassing attitude of friendliness and brotherhood as we see that the entire universe is a family of God-like souls. Ultimately, this, with other precious virtues such as friendship, adoration, compassion and equanimity, leads to the realization of one’s true self.
This potent stream of compassion flourishes within the heart of a truly enlightened soul and encompasses all souls of the universe. Enlightened souls feel others’ sufferings far more than their own. Their tender hearts undergo agonizing pain when they see people chasing a mirage in the illusory hope of achieving true happiness.
The compassionate foresight of enlightened souls is not focused on eliminating the temporary sorrows of one's present life; it is actually focused on eliminating all sorrows of all times, leading souls towards eternal happiness.
The compassion of enlightened masters is devoid of expectations. Param Krupaludev Shrimad Rajchandraji has aptly said, "Even continuously extolling the selfless compassion of the enlightened soul awakens the true nature of the self."
Such selfless love attracts one towards the enlightened Master. It awakens the purity of one’s soul, eliminating worldly filth. The degree of awakening of compassion is directly proportional to the degree to which the soul has been purified. The love that enlightened souls have towards the other souls of the universe is a 1000 times greater than the love a mother has towards her child.
"Service of mankind is service to God", "serving the interest of others is serving the interest of the self" - by embracing these noble principles in his life, Param Pujya Bhaishree has made selfless service his daily routine. He has dedicated his entire life towards serving others. Bhaishree's life goals are upliftment of the souls of spiritual seekers and upliftment of the suffering masses of the society. His compassion towards the souls of the universe in every step he takes is just mind-boggling.
During several occasions and functions at the Ashram, Bhaishree serves food to construction workers himself. He always takes comprehensive cognizance of the health and other minutest concerns of the employees and the elderly living at the Ashram. The numerous ongoing humanitarian programs of the Ashram such as the Ashirvad Viklang Center, Prem ni Parab, Community Health Center, Eye Hospital, Dental Clinic, Girl's School, eye camps, food grains distribution, buttermilk centres, camps for the handicapped, etc. are true symbols of the profound compassion that dwells in Bhaishree's tender heart.
He has utmost compassion for even the smallest of life forms. Bhaishree conducts all his routine activities with utmost sincerity, awareness and care. If he finds a tiny mosquito or insect on his bed, he gently and lovingly lifts it with a piece of paper, taking care not to injure it, and places it at a safe location. He is constantly looking for avenues to construct or assist the development of shelters for cattle, other animals and birds. To ensure that small, remote villages can receive and store water easily, he has got many check dams made.
To encourage humanitarian activities, Bhaishree has made several arduous journeys, negotiating narrow alleys in small villages, difficult terrain and tough weather conditions, without ever bothering about his own well-being. He has melted his personal need for comforts and his ego in the mammoth flow of his unfathomable compassion.
Bhaishree’s tremendous control over his body and mind is evident when he sits cross-legged for every discourse, whether it’s an hourly one in Mumbai or a three-hourly one in a Sayla shibir. When he uncoils his legs, there is no stress on his face. When he gets up, there’s no rigidity of the presumptive mind or the aching body. Apart from his phenomenal self-control, this demonstrates how he has melted his need for comfort in the flow of his unfathomable compassion.
Once Bhaishree was unwell and had been advised rest. All the Brahmanishts pleaded with him to take it easy. But he smiled away their concern and travelled to Sayla from Mumbai against medical advice to conduct the shibir. The day before the shibir, the spirits of the assembly were a bit low as everyone was worried for him. Bhaishree looked around the hall slowly, his knowing eyes not missing a thing, and grinned. He laughed in that gentle gurgle of his and teased everyone for fretting about his health. Keeping up a bold front for the sake of his disciples, he pepped them up. He assured them that he was well and told them they should not let anything come in the way of their spiritual goals. To him, the shibir was paramount. Because it was the path to his disciples’ true liberation.
Indeed, Bhaishree’s commitment to his disciples is always more important than anything else because he wants each one of us to reach where he is. In spite of his debilitating weakness, he would take three-hour discourses every day. He would wake up before 5 am to flag off the first meditation of the two shibirs, and walk from his kutir to the dining hall three times just so that he could eat with us- it was Br. Vikrambhai’s insistence that finally worked in persuading him to at least use the car for commuting to and from the dining hall.
Here’s a Guru who expects nothing but the best for you, and for that, he is willing to forego and sacrifice not just his personal comfort but whatever comes in the way. His boundless compassion accompanies an iron will.
With his primary focus always being on enabling seekers to achieve speedy progress along the spiritual path, Bhaishree takes tremendous efforts to prepare for the monthly spiritual camps held at the Ashram. He listens patiently to the problems of his disciples and guides them appropriately, taking full responsibility of his mentorship. Bhaishree can see and sense the finest of feelings in people. That is why his sermons automatically resolve issues faced by seekers.
For a long time, administrative authorities of the Ashram were trying to persuade Bhaishree to raise the charges of accommodation and food costs at the ashram. Shree Raj Saubhag Ashram charges are among the lowest. As a result, the Ashram was suffering considerable losses by offering the rooms at subsidised charges. However, because Bapuji had desired that staying at the Ashram should not be burdensome to mumukshus, Bhaishree has carried forward that line of thought. He has been determined that charges should not be increased steeply. Bhaishree remains firm in his determination and compassion to ensure that no mumukshu feel deterred by the cost from coming to the ashram.
Mother Teresa once said, "If you judge people, you have no time to love them." By judging people, one tends to miss recognising the Godly soul that dwells in each and everyone. Only when the entire universe is understood as soul-form can the virtue of compassion be developed. Param Pujya Bapuji always dwelled on the good virtues in people - no obstacles could therefore ever hamper his flow of profound love and compassion.
Compassion entails tolerance and patience - virtues that come naturally to enlightened Masters such as our Bhaishree. It also gives birth to forgiveness. Jainism recognizes their saints as role models of the virtue of forgiveness. Bathing in the pond of eternal happiness, these tender-hearted saints, who have renounced the world, welcome even gross sinners with love and compassion. The way the sun, the moon and the rivers treat everyone in the same way, these compassionate enlightened souls are always ready to offer forgiveness.
If we, truly and with simplicity, dedicate ourselves to the profoundly compassionate enlightened Master, then the karmas that have attached to our soul from infinite lifetimes would get detached in just one lifetime (termed as nirjaraa). By living under the shelter of pure love and boundless compassion of the enlightened Master, a soul can permanently liberate itself from pretence, deceit and self-indulgence. The compassion of the God-like enlightened Master empowers the disciple to smoothly traverse the spiritual path.
Trapped, since infinity, in this vicious cycle of life-and-death, I am in deep sorrow. I, a pure soul, am locked in this body that carries innumerable diseases. How will I ever liberate myself from these sorrows? Compassion for one's own soul is called 'nirved.' When compassion for our soul reaches its full potential, it leads to renunciation (originating from true knowledge). Renunciation guides the soul in achieving liberation.
It is thanks to Bhaishree's profound compassion and empathy that one steadfastly experiences fearlessness, safety, deep peace and unconditional love. The valuable jewels of his amazing virtues, shining bright through his enlightened soul, simply eliminates the darkness of our vices. One truly experiences Godliness in his divine shelter. He just gives, even without being asked. Under his grace, even the grossest sinner gets to soar in the sky of divinity.
કરુણા
કરુણા એટલે પોતે જે આધ્યાત્મિક આનંદને ભોગવી રહ્યાં છે તેવો જ આનંદ જગતના સૌ જીવો માણી શકે એવો ઉચ્ચ કોટિનો વિશ્વ વાત્સલ્યભાવ. નિઃસ્પૃહતા અને નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ વગર હૃદય કરુણાથી ભીંજાઈ શકતું નથી. પોતાની જાતને અન્યમાં જોવી, અન્યોનાં દુઃખને અનુભવવા અને પોતાના માનવા તે કરુણા છે. જેવો આત્મા પોતાનો છે તેવો જ અન્ય જીવોનો છે એવો સમભાવ કેળવવો તે કરુણારુપી વૃક્ષનું બીજ છે. અન્યની વેદનાને પોતાની વેદના કરતા પણ વધુ વેદવી એવી નિઃસ્વાર્થ કરુણાથી સત્પુરુષોનું હૃદય છલકાતું હોય છે. સાચા સુખની ભ્રમણામાં મૃગજળ તરફ પ્રયાણ કરી રહેલા જીવોને જોઈ સંતોનું હૃદય પારાવાર પીડા અનુભવે છે. એટલે જ તેમનું અંતરમન જીવોને શાશ્વત સુખ તરફ વાળવા સતત કાર્યરત હોય છે. સંતોની કરુણા અપેક્ષારહિત હોય છે. એટલે જ પરમકૃપાળુદેવ કહે છે, “જ્ઞાનીપુરુષની નિષ્કારણ કરુણાને નિત્ય પ્રત્યે નિરંતર સ્તવવામાં પણ શુધ્ધ આત્મસ્વભાવ પ્રગટે છે.” આવી પ્રચંડ શક્તિ ધરાવતો કરુણાનો ધોધ સાચા સંતના હૃદયમાં આવિર્ભાવ પામી જગતના સર્વ જીવોને એક સરખા ભીંજવે છે. કરુણાની સાથે રહેલો નિસ્વાર્થ પ્રેમ જીવોને ફરીફરી સત્પુરુષ પ્રત્યે આકર્ષિત કરે છે. આત્માની નિર્મળતાને જાગૃત કરી મલિનતા દૂર કરે છે. જેટલા પ્રમાણમાં આત્માની નિર્મળતા હોય તેટલા પ્રમાણમાં કરુણાભાવ જાગૃત થયેલો હોય છે. આ કરુણા જ પતિત જીવોના ઉત્થાન માટે નિઃસ્વાર્થ પ્રયત્નો કરે છે. જેવું વાત્સલ્ય માતાને પોતાના બાળક પ્રત્યે હોય છે, તેવું જ વાત્સલ્ય સંતોને જગતના સર્વે જીવો પ્રત્યે હોય છે. એ કરુણા જ છે જે હૃદયને આકાશ જેટલું વિશાળ બનાવી તેમાં સમભાવ, સહનશીલતા, ધીરજ તથા નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ જેવા ગુણોને પ્રગટાવે છે.
કરુણાસભર વ્યક્તિનું ઊંડાણ માપવું અશક્ય છે. આખા જગતને સમાવી શકે તેવી કરુણાની ધારા તૃષાતુર જીવોને આત્મદર્શન સુધી લઇ જઈ છેવટે મુક્તિની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. સંતોની કરુણામય દીર્ઘદ્રષ્ટિ એક ભવના ક્ષણિક દુઃખને મટાડવા તરફ નહિ પણ અનંત કાળના અનંત દુઃખોને દૂર કરી જીવોને શાશ્વત સુખ તરફ લઇ જનાર હોય છે.
“માનવસેવા એ જ પ્રભુસેવા”, “પરહિત એ જ નિજહિત” એ સિદ્ધાંતો ને જીવનમાં અપનાવી પૂ. ભાઈશ્રીએ નિઃસ્વાર્થ સેવાના કાર્યોને જ એમનો જીવનક્રમ બનાવી દીધો છે. પરકલ્યાણ માટે આખું જીવન સમર્પિત કરી દીધું છે. મુમુક્ષુઓની આત્મઉન્નતિ અને સંસાર-પીડિત જીવોની જીવન ઉન્નતિ એ પૂ. ભાઈશ્રીનાં જીવન ધ્યેય બની ગયા છે. ડગલે ને પગલે જગતના જીવો પ્રત્યેનો તેમનો કરુણાભાવ આંખે ઊડીને વળગે છે.
આશ્રમનાં નાના મોટા પ્રસંગો વખતે આશ્રમનાં નવનિર્માણનાં કાર્યોમાં પ્રવૃત મજૂરોને પૂ. ભાઈશ્રી સ્વહસ્તે ભોજન પીરસતા હોય છે. આશ્રમમાં વડીલોની, કામ કરનાર સેવકોની તબિયત અને નાનામાં નાની વસ્તુઓની પૂ. ભાઈશ્રી ઘણી જ ચોકસાઈ અને ચીવટપૂર્વક નોંધ લેતાં હોય છે. આશીર્વાદ વિકલાંગ સેન્ટર, પ્રેમની પરબ, સી.એચ.સી., આંખની હોસ્પિટલ, દાંતનું દવાખાનું, ગર્લ્સ સ્કૂલ, નેત્રયજ્ઞો, અનાજ વિતરણ, છાશકેન્દ્રો, વિકલાંગ કેમ્પ વગેરે સેવાકીય પ્રવૃતિઓ પૂ. ભાઈશ્રીનાં હૃદયની કરુણાના જ પ્રતીક છે. નાનામાં નાના જીવજંતુઓ અને અન્ય પ્રાણીઓ પ્રત્યે પણ ઉચ્ચતમ કરુણાભાવ તેમણે કેળવ્યો છે. સૂવા, બેસવા, ચાલવા વગેરે બધી જ ક્રિયાઓ ઘણી ગંભીરતા, જાગૃતિ અને જયણાપૂર્વક તેઓ કરતા હોય છે. પથારી પર પડેલ નાનું મચ્છર કે અન્ય જીવને ઘણી જ કોમળતા અને પ્રેમપૂર્વક નાનાં કાગળ પર લઇ સુરક્ષિત સ્થાને મૂકતા હોય છે. પાંજરાપોળ, ગૌશાળા, ચબૂતરાં જેવાં પશુઓને રહેવા માટેનાં સ્થળોનાં નિર્માણ તેમ જ અન્ય રીતે સહાયભૂત થવા તેઓ સતત પ્રયત્નશીલ હોય છે. ગામડાંઓમાં પાણી સરળતાથી મળી શકે અને તેનો સંગ્રહ થઇ શકે એવા ‘ચેક ડેમ’નાં અનેક કાર્યોમાં તેઓ પ્રેરક બળ બન્યા છે. સામાજિક સેવાનાં અનેક કાર્યોની અનુમોદના કરવા નાનામાં નાના ગામડાઓમાં, પથરાળ જમીનોમાં, ગરમી કે ઠંડીની ફિકર કર્યા વગર, લાંબી મુસાફરીઓ કરી, શરીરની પણ શાતા – અશાતાનો વિચાર કર્યો નથી.
શાતાશીલીયાપણું અને અહંભાવ જાણે તેઓએ જગત પ્રત્યેની કરુણાના પ્રવાહમાં ઓગાળી નાખ્યાં છે.
દર મહિને યોજાતી અધ્યાત્મિક શિબિરોમાં પૂ. ભાઈશ્રી પોતાની તબિયતની દરકાર કર્યા વગર મુમુક્ષુઓની પ્રગતિને જ કેન્દ્ર સ્થાને રાખી અથાગ મહેનત કરતાં હોય છે. મુમુક્ષુઓની સઘળી તકલીફોનો ભાર જાણે પોતે જ લઈ લીધો હોય તેમ તેઓ સહુની જુદી જુદી સંસારિક પરિસ્થિતિઓને ધીરજપૂર્વક સાંભળી યથાતથ્ય બોધ આપતા હોય છે. લોકોની સૂક્ષ્મમાં સૂક્ષ્મ સંવેદનાઓને પૂ. ભાઈશ્રી જોઈ અને અનુભવી શકે છે, એટલે જ તેમનાં બોધ અને સ્વાધ્યાયમાં સમસ્યાઓનાં નિરાકારણ આપમેળે જ થઇ જાય છે.
મધર ટેરેસા કહેતા કે “લાકોનું મૂલ્યાંકન કરવાનું છોડી દેવું જોઈએ”. મૂલ્યાંકન કરવાથી તેમાં રહેલાં ભગવાન આત્મા તરફ દ્રષ્ટિ જતી નથી. જગતને આત્મરૂપ માનવાથી જ કરુણા ગુણને ઉત્તમ રીતે ખીલવી શકાય છે. પ.પૂ. બાપુજી હંમેશા ગુણગ્રાહ્યદ્રષ્ટિ રાખતા કે જેથી લોકોમાં રહેલા ગુણોને જ જોઈ શકાય. પરનાં દોષો તરફ દ્રષ્ટિ જ ન જાય.
દોષો તરફ દુર્લક્ષ સેવવાથી પ્રેમ અને કરુણાના પ્રવાહમાં અવરોધ આવતા નથી. સર્વ જીવોનું મૂળસ્વરૂપ તો સિદ્ધ ભગવંતો જેવું છે એવી તાત્વિક દ્રષ્ટિ કેળવવાથી અને દ્રઢ શ્રદ્ધા રાખવાથી અહોભાવ વધે છે. સૌનું સાચું સ્વરૂપ એક જ છે એવો સમભાવ કેળવવાથી મૈત્રીભાવ વધે છે. આખુ જગત એક સમભાવી તત્વનો પરિવાર છે એમ ભાવવાથી બંધુત્વભાવ અને વિશ્વવાત્સલ્યપણું વધે છે. જે છેવટે મૈત્રી, પ્રમોદ, કરુણા અને માધ્યસ્થભાવ જેવાં અમૂલ્ય ગુણોથી આત્મરત્નને અજવાળે છે.
ક્ષમા અને સહનશીલતા એ કરુણામાંથી પ્રગટ થતાં બે અતિ મહત્વના ગુણો છે. જૈન દર્શનમાં સંયમધારી મુનિઓને ક્ષમા – ક્ષમણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. સુખના સરોવરમાં સ્નાન કરતા એ ત્યાગી મહાત્માઓની સામે જયારે ઘોર અપરાધ કરનાર કોઈ અતિ હિંસક જીવ આવે છે ત્યારે કોમળ હૃદયી તેઓ કેવળ પ્રેમ અને કરુણાથી તેને વધાવી લે છે. જેમ સૂર્ય, ચંદ્ર તથા નદી એ સહુ માટે સમાન ભાવ રાખે છે તેમ પરમ કરુણાના ધારક સંતો સહુને ક્ષમા આપવા તત્પર હોય છે. અપ્રતિમ કરુણાના ધારક સમદર્શી સદગુરુ પ્રત્યે સરળતા કેળવી જો સમર્પિત થઈએ તો અનંત કાળના અનંત કર્મો એક ભવમાં નિર્જરી જાય છે. તેમનો નિર્મળ પ્રેમ અને અસીમ કરુણાના આશ્રયે રહેતા જીવાત્માઓ દંભ, કપટ અને સ્વચ્છંદથી સદૈવ માટે મુક્ત થાય છે. પરમેશ્વર સમાન સદગુરુની આ કરુણા અધ્યાત્મના માર્ગે ચાલવા માટે શિષ્યને અધિકારી બનાવે છે.
આનંદમાંથી પ્રગટ થતી તે કરુણામાં અપાર ધીરજ અને સહનશીલતા હોય છે. સમભાવ કેળવીને સહન કરતા રહેવું એ કરુણાના ધારક, પૂ. ભાઈશ્રી જેવા સદગુરુઓનો સહજ સ્વભાવ બની જાય છે.
અનંત કાળથી ભવભ્રમણ કરતો હું અત્યંત દુઃખી છું. અસંખ્યાત રોગોથી ખરડાયેલી એવી કાયામાં હું ચૈતન્ય આત્મા પૂરાયેલો છું. હું કઈ રીતે આ દુઃખોમાંથી મારી જાતને છોડાવીશ? નિજ આત્મા ઉપર જાગતી આ કરુણા એ નિર્વેદ ભાવ છે. સ્વ-પ્રત્યેની આ કરુણાનો ઉહાપોહ જયારે અત્યંત ઉત્કટ સ્વરૂપ ધારણ કરે છે ત્યારે જ્ઞાન ગર્ભિત વૈરાગ્ય ઉત્તમ રીતે ખીલે છે. તે વૈરાગ્ય મોક્ષમાર્ગનો ભોમિયો બની જીવને સિઘ્ઘાલય સુધી લઇ જાય છે.
પૂ. ભાઈશ્રીની કરુણા અને વાત્સલ્ય જ છે કે એમનાં સાનિધ્યમાં નિર્ભયતા, સુરક્ષિતતા, અદભુત શાંતિ અને નિ:સ્વાર્થ પ્રેમ સતત અનુભવાય છે. તેઓનાં જ્ઞાન ભંડારમાં ચમકતા અમૂલ્ય ગુણ રત્નો આપણા દોષોરૂપી અંધકારને સહજતાથી દૂર કરે છે. અચિંત્ય ચિંતામણિ વિષે સાંભળ્યું છે પણ પૂ. ભાઈશ્રીનાં આશ્રયમાં તેનો સાક્ષાત અનુભવ થાય છે. તેઓનો કરુણાભાવ કંઈ પણ ન માંગ્યા છતાં બધુંય આપી દે છે. અધમાધમ જીવોને પણ દિવ્યતાનાં આકાશમાં ઉડતાં કરી મૂકે છે. તેઓના વિરાટ અસ્તિત્વમાં રમણ કરી રહેલાં અનેક ગુણોમાંના એકાદ ગુણને પણ જીવનભર વળગી રહીએ, એ જ આ અમૃત મહોત્સવની સાચી ઊજવણી ગણાશે.
Moments of Insight: Compassion
Compassion comes naturally to an enlightened master. This quality is strikingly manifest in even the most ordinary of all activities.
Param Pujya Bhaishree has tremendous control over his body and mind. He sits cross-legged for every discourse, whether it’s an hourly one in Mumbai or a three-hourly one in a Sayla shibir. When he uncoils his legs, there is no stress on his face, the likes of which you’d get to see on most of us who would have shuffled and shifted our sitting positions a few hundred times in an hour. When he gets up, he gets up. There’s no rigidity of the presumptive mind or the aching body.
Once, Bhaishree was unwell and had been advised rest in Mumbai. He was in pain and quite weak. All the Brahmnishts pleaded with him to take it easy. But he smiled away their concern and left for Sayla against medical advice to conduct the shibir. The day before the shibir, everyone was concerned. The spirits were down. Bhaishree pepped us all up by laughing at us in that gently gurgle and teasing us for fretting. Keeping up a bold front for our sake, he assured us he was well and we shouldn’t let anything come in the way of our spiritual goals.
To him, the shibir was paramount. His commitment to his disciples was more important than anything else because he wanted each one of us to be where he was. Thus, he began taking three-hour discourses every day. He would wake up before 5 am to flag off our first meditation, and walk from his kutir to the dining hall three times only so that he could eat with us- it was Br. Vikrambhai’s insistence that finally worked in persuading him to at least use the car for the distance. Here’s a Guru for whom his disciples are paramount. He expects nothing but the best for you, and for that, he is willing to forego and sacrifice not just his personal comfort but whatever comes in the way. His boundless compassion also reveals his iron will and self-control.
For a long time, all members concerned with the administration of the ashram had been trying to persuade Bhaishree to raise the charges for accommodation and food costs at the ashram. Raj Saubhag charges were the lowest amongst all Shrimad’s and similar ashrams. Ashram was suffering a considerable financial shortfall by offering the rooms at subsidised charges. Bapuji had mentioned that staying at the ashram should not be burdensome to mumukshus. Bhaishree continued in the same line of thought and was determined that charges should not be increased.
Bhaishree remains firm in his determination and compassion to ensure that no mumukshu feel deterred by the cost from coming to the ashram.
કરૂણા એ સત્પુરુષોનો સહજ સ્વભાવ બની જાય છે. તેઓનાં જીવનના નાના પ્રસંગોમાં પણ આ ગુણ આંખે ઊડીને વળગે છે.
એક વખત પૂજ્ય ભાઈશ્રીની તબિયત ખૂબ જ નાદુરસ્ત હતી. શિબિર હોવાથી સાયલા આવવાનું હતું. મુમુક્ષુઓ અને બ્રહ્મનિષ્ઠોને ઘણી જ ફિકર હતી. પણ ભાઈશ્રી ખૂબ જ મક્કમ રહ્યા. તેઓની નજર સમક્ષ મુમુક્ષુઓના કલ્યાણની ભાવના સિવાય બીજું કંઈ જ ન હતું. શારીરિક કઠિણાઈ ઘણી હતી. શરીરમાં દુ:ખાવા અને અશક્તિ હતા. ડોક્ટરની સલાહની પણ અવગણના કરી તેઓ સાયલા પધાર્યા. તેમણે બધા મુમુક્ષુઓની હતાશાને દૂર કરી ઉત્સાહ વધાર્યો. શરીર તરફ દુર્લક્ષ સેવી સાધનામાં જ એકાગ્રતા વધારવા બોધ આપ્યો. તબિયતની ફિકર કરી રહેલા મુમુક્ષુઓને પણ સમજણ આપી કે આધ્યાત્મિક લક્ષ્યને સાધવા પરવસ્તુઓ તરફ દુર્લક્ષ સેવ્યા વગર છૂટકો નથી. મુમુક્ષુઓની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિની જવાબદારી લીધા પછી તેઓની પ્રગતિ જ ભાઈશ્રીના જીવનની સૌથી મોટી ફરજ બની ગઈ છે.
શિબિરની શરૂઆત થતાં સવારના ૫ વાગ્યાના ધ્યાનમાં પહોચવા ૪-૧૫ વાગ્યે ઊઠી જતાં. અઢીથી ત્રણ કલાકના સત્સંગમાં પણ વિરામ લીધા વગર સતત સૌનો ઉત્સાહ વધારતાં અને પ્રેરણા આપતાં.
ભોજનાલયમાં પણ ચાલીને આવવાનો આગ્રહ રાખતાં. ક્યારેક બ્ર.નિ.વિક્રમભાઈના કહેવાથી ગાડી વાપરતાં. ખરેખર તો આ ભાઈશ્રીની ઉચ્ચતમ કરૂણા જ છે કે જે તેમની મોટામાં મોટી મુશ્કેલીઓને નજર અંદાજ કરી આપણને સાચા રસ્તે લઈ જવા હરહંમેશ તત્પર હોય છે.
આશ્રમની નાની મોટી દરેક વ્યવસ્થાને નિભાવવાનો ખર્ચ ઘણો જ મોટો હોય છે. છતાંય વધુમાં વધુ લોકો લાભ લઈ શકે તે હેતુથી મુમુક્ષુઓ પાસેથી નજીવી રકમ લેવામાં આવે છે.
મુમુક્ષુઓની સંખ્યામાં વધારો થતો જોઇ આશ્રમના ભાવ વધારાની રજૂઆત ભાઈશ્રી સમક્ષ કરવામાં આવી.
સાધના કરી રહેલા સાધકો પર કોઈ આર્થિક દબાણ ન આવે એવી કરુણામય દ્રષ્ટિ પૂ.બાપુજીની હતી. તેને જ આગળ કરતાં ભાઈશ્રીએ પણ ભાવવધારો કરવાની મંજુરી ન આપી. બને તેટલું પોતે સહન કરી સાધકોની તકલીફો દૂર કરવાનો કરુણાભાવ ભાઈશ્રીના દરેક વ્યવહારમાં દેખાય છે.
